– Tog på skinner og i rute er muleg

Ideologi har ofte stått høgare enn beste praksis. Slik har det òg vore for jernbanen.

Sidan opninga av jernbanen i 1854, var det tanken om å byggje landet og binde folk saman som var det viktigaste.

Med tidlegare statsminister Erna Solberg frå Høgre, vart andre verdiar styrande. Det vart vedteke både jernbanereform og ny jernbanepakke 4 frå EU. Jernbanepakke 4 vart ein del av norsk lov, sjølv om Noreg står utanfor EU.

Mantraet var å splitte opp jernbanen for å gjere den kostnadseffektiv, etter eit ynskje om å kunne gje eit betre tilbod til passasjerar og gods. 

Fleire selskap i jernbanesektoren gav fleire direktørar enn før. Dette gjev dyrare drift.

Store protestar kom. Transportøkonomisk institutt, jussprofessorar ved Universitetet i Oslo, Nei til EU, Arbeidarpartiet, SV, Senterpartiet, og jernbanens eigne - med lokomotivførarane i front. 

Alle sa høgt nei til å dele opp og privatisere jernbanen. Argumentet var: Politikarane parterer jernbanen i hel.

Jussprofessor Christoffer Conrad Eriksen ved Universitetet i Oslo, stemte òg i med ei betenkning.

Som om ikkje det var nok, så har sjølvaste Riksrevisjonen slått fast at jernbanereforma har virka mot sitt eige formål.

Det er underhaldande å lese tidlegare statsminister Erna Solberg seie at vi måtte slå saman kommunar og fylkeskommunar for å få på plass stordriftsfordelar og best mogleg ressursutnytting. 

Så fint at dette gjeld for lokaldemokratiet. Gjeld ikkje det same for jernbanesektoren? 

Erna Solberg slo saman kommunar for å spare pengar. Jernbanen skulle splittast. Då blei det dyrare og dårlegare drift - dynamisk argumentasjon for å nå eit ideologisk mål.

Arbeidarpartiet, saman med SV og Senterpartiet, lova ein ny retning. Jernbanen skulle på skinner. 

Vi skriv 2025. Kva er status? Vel, det er døme på togsett som fell frå kvarandre fordi vedlikehaldet er sparsomt.

Kva med å heller kalle ein spade for ein spade, og seie:

Beklagar at toget ikkje går. Dette er ikkje godt nok. Vi skal setje oss ned og ha ei vurdering av sektoren og kome tilbake til Stortinget med konkrete tiltak i løpet av vårsesjonen, som kan få jernbanen på skinner.

Store delar av dagens utfordringar på jernbanen, skuldast fleire år med dårlege avgjerder. Jernbanereforma frå Høgre er som kronisk sand i maskineriet.

Det er framleis overraskande mange «signalfeil» med ny regjering òg. Likevel er vi på rett veg. Direkte tildeling av togtilbodet på Sørlandsbanen gir håp om endring til det betre. Slik sett kan vi seie at samferdselsminister Nygård gjer ein viktig og tung jobb med å rydde opp etter andre.

Om eit tog som på grunn av ein teknisk feil må til «legen» for reparasjon og medisin, så kan ikkje det togselskapet som manglar eit togsett berre «hente» eit tog og ein lokomotivførar frå eit anna selskap som har trafikkavtale på ein annan strekning.

Det er ikkje kor mange meter jernbane som blir bygd som er det viktigaste, heller ikkje pengar. Det viktigaste er struktur og korleis ting blir forvalta. 

Eit døme er vedlikehald av tog og stordriftsfordelar mellom tog, jernbane og signalanlegg. Ein samla sektor gir betre oversikt og ressursutnytting.

Kven styrer jernbanen? 

Det er våre kvinner og menn på Stortinget og i regjeringa. BaneNor og togselskapa må på si side jobbe innanfor den organiseringa våre folkevalde vedtar. Endringar i organisering og prioriteringar, gir eit anna resultat.

Det viktigaste tiltaket for ein robust jernbane, er å vedlikehalde det togmateriellet vi allereie har. Den høgre handa må vite kva den venstre gjer.

Tog, signal, jernbane og tilsette er ei eining som arbeider best saman, om du vil. Det er lettare å få til godt samarbeid i ein organisasjon enn å få fleire ulike selskap til å jobbe godt saman.

Jernbanen er som ei klokke med mange tannhjul. Ein samla jernbanesektor i eitt selskap - NSB, med ein slankare administrasjon enn tidlegare - gir ein punktleg og betre jernbane til felles beste.

Ideologi har ofte stått høgare enn beste praksis. Slik har det også vore for jernbanen.

Det viktigaste vi kan gjere er å samle og styrke jernbanen til felles beste. Det gir betre ressursutnytting, planlegging og samarbeid. Ting blir gradvis betre. Å rette opp alle feil frå i går, gir ein betre jernbane ved neste sporveksel.

God reise!

Dette meiningsinnlegget er omsett til nynorsk ved hjelp av KI, og kvalitetssikra av redaksjonen i Bø blad.