– Norsk jernbane må kunne ta ein større del av transport­arbeidet

Regjeringa Støres forslag til statsbudsjett 2026 for jernbanen er eit godt og solid forslag. Likevel saknar vi planar for å byggje ut jernbanen vidare.

Alle er einige i prioriteringa av vedlikehald og fornying av jernbanenettet. Etterslepet har fått vekse seg for stort over ei årrekkje, noko som har påverka pålitelegheita til togtilbodet negativt. Gamal og nedsliten bane gir upålitelege tog. 

Regjeringas forslag vil fornying ligg framleis 2,4 mrd. under grunnnivået for å oppretthalde jernbaneinfrastrukturen. Det er viktig at fornyinga aukast gradvis og så raskt som forsvarleg opp til grunnivået.

I år har nok eit godstogselskap måtta kaste inn handkledet. BLS Rail Noreg gjekk konkurs i august. Priskonkurransen i transportbransjen er hard. 

Jernbanen har blitt råka av fleire brot som følgje av voldsomt vêr. Jernbanen er heller ikkje bygd ut i same grad som parallell europa/riksveg. 

Samstundes har gods på bane store fortrinn med betydeleg lågare energiforbruk og kan avlaste vegane for tungtrafikk. 

Difor er det positivt at regjeringa føreslår å auke godsstøtteordninga med cirka 35 millionar (33,3 prosent). Det er òg positivt at Bane NOR kan auke kompensasjonen til godsselskapa når banen er stengt av ras eller for vedlikehald. 

Vidare er det òg bra at regjeringa føreslår ein reduksjon i infrastrukturavgifta på 300 millionar. Denne avgifta får persontogselskapa i stor grad kompensert, men ikkje godstogselskapa. 

For Jernbane meiner avgiftene og støtteordningane må sjåast i samanheng slik at det blir ei netto støtte. Dette er viktig for at godstogselskapa skal overleve og kunne vedlikehalde og reinvestere i sitt togmateriell.

Persontrafikken på jernbanen viser god vekst, godstrafikken dessverre ein nedgang. 

Norsk jernbanenett er prega av over 90 prosent enkeltspor, i stor grad i dei same traséane som blei planlagde for over 100 år sidan. 

Viktige strekningar har overbelasta kapasitet. Skal jernbanen ta del i trafikkveksten må den òg byggast ut. Moderne dobbeltspor gir heilt andre føresetnader for togtilbodet. 

For Jernbane etterlyser midlar til å planleggje nytt dobbeltspor vidare nordover frå Hamar for person- og godstrafikk, og med mange stasjonar og nokre lokale godsterminalar. 

Bana bør planleggjast som ei høgfartsbane med klare mål for reise- og frakttider og med eit perspektiv mot Ålesund, Trondheim, Fauske/Bodø, Narvik/Harstad og Tromsø. Det må planleggjast som eit heile, men kan byggast ut trinnvis. 

Vi støttar regjeringa med at indre IC bør fullførast til Fredrikstad, men etterlyser at det òg planleggjast fleire kryssingsspor Fredrikstad-Kornsjø og i samarbeid med svenske styresmakter vidare til Öxnered kor det i dag går dobbeltspor vidare sørover. 

Dette er nødvendig for at vi i Noreg skal kunne utnytte den nye Fehmarn Belt - forbindelsen Tyskland-Danmark til at det køyrast meir gods-, og persontog over våre grenser.

Vi støttar også Fellesprosjektet Arna-Stanghelle, men meiner prosjektet bør leggast til rette for ei framtidig Vestlands/Haukelibane. Den vil innebere mange samband i eitt mellom det sentrale vestlandet og det sentrale austlandet til svært konkurransedyktige reise- og frakttider.

Vi meiner regjeringa bør prioritere gjenopning av Ålgårdbanen i første omgang før parallell E39 blir bygd ut til 4-feltsveg. Ser ein på trafikktal (ÅDT) for E39 så genererer Ålgård ein betydeleg del av trafikken. Ålgård ligg på Nord-Jæren, Noregs 3. største byområde. Jernbanetraseen ligg der og treng ikkje regulerast. Eit togtilbod her vil vere svært konkurransedyktig i forhold til dagens busstilbod. Regjeringa skriv i forslaget sitt at: 

“Særleg rundt dei store byane bidreg utbygging av jernbanen og fornying av infrastrukturen til

arealeffektiv og miljøvennleg utvikling og god framkome.” 

For Jernbane meiner dei må følgje opp dette.

Ingen av desse prosjekta er inne i NTP, men nokre gonger må ein slå ned ein påle for å stake ut kursen vidare.

Dette meiningsinnlegget er omsett til nynorsk ved hjelp av KI, og kvalitetssikra av redaksjonen i Bø blad.